Para Kurları

سکه طلا از مسکوکات قانونی جمهوری اسلامی ایران است که از سال 1358 به پیشنهاد وزارت اقتصاد و دارایی وقت و به مناسبت و یادبود پیروزی انقلاب اسلامی 57، ضرب آنها در قطع های مختلف آغاز گردید و به تناوب تا امروز ادامه یافته است. ضرب سکه صرفا بر عهده ضرابخانه بانک مرکزی می باشد که پس از ضرب، از طریق حراج در بانک کارگشایی یا از طریق بانک های عامل و صرافی های مجاز به بازار عرضه می شوند. عیار این سکه ها همگی 900 در 1000 است و در 4 قطع تمام سکه، نیم سکه، ربع سکه و یک گرمی عرضه می شوند. این سکه ها دارای دو طراحی مختلف می باشند که با عناوین طرح قدیم ( ضرب شده بین سال های 1358 تا 1370 ) و طرح جدید ( ضرب شده بین سال های 1370 تا کنون) شناخته شده و به صورت عمده ( که به آن پک سکه هم اطلاق می شود ) یا خرد ( خرید های رایج و عمومی به تعداد محدود از سکه فروشی یا صرافی ها ) به قیمت روز، خرید و فروش و معامله می گردند.

از سال 1358 لغایت 1370 سکه تمام بهار آزادی توسط بانک مرکزی ضرب و عرضه می گردید. در سال 1370 و با هدف تکریم و گرامیداشت نام و یاد امام خمینی (ره)، با پیشنهاد بانک مرکزی و موافقت وزارت امور اقتصادی و دارایی و به استناد بند 2 قانون اصلاحیه ضرب مسکوکات طلا، هیئت وزیران اصلاحیه ای در این قانون به تصویب رساند و طی آن بانک مرکزی را موظف به تغییر طرح مندرج در روی سکه و درج تصویر امام بر روی یک طرف سکه‌ها نمود و بدین ترتیب سکه هایی که از سال 1370 لغایت حال حاضر ضرب گردیدند به جهت منقش بودن به نگاره امام خمینی "سکه امامی" و به جهت اینکه پس از دوره نخست ضرب سکه ها که "طرح قدیم" نام گرفتند به بازار عرضه می شدند با عنوان "طرح جدید" نام گرفتند.

وزن سکه امامی یا طرح جدید برابر با 8/13598 گرم و مقدار طلای خالص آن 7/322382 گرم می باشد. قطر دایره‌ سکه های بهار آزادی 22 میلیمتر و عیار این سکه ها 900 در 1000 است که در مقیاس 24 عیار، برابر با 21/6 محسوب می گردد.

تمامی سکه هایی که در سال های 87 ,88, 89 و بعد از آن ضرب شده با تاریخ ضرب سال 1386 می باشد. به گفته بانک مرکزی هدف از این کار جلوگیری از اختلاف قیمتی برای سکه هایی با سال ضرب جدید می باشد اما در واقع و در بازار معاملات سکه عموما طرح جدید و قدیم با اینکه از نظر اندازه یا خلوص و عیار طلای بکار رفته در آنها یکسان و برابرند اما دارای اندکی تفاوت قیمت بوده و غالبا سکه طرح قدیم با نرخ های پایین تری داد و ستد می شود.

"ربع سکه" یکی از مسکوکات طلای قانونی در جمهوری اسلامی ایران می باشد که بانک مرکزی ایران مسئولیت ضرب و عرضه آن را بر عهده دارد و از سال 1358 تا کنون به تناوب به این امر مبادرت ورزیده است. وزن ربع سکه برابر با 2/03325 گرم و مقدار طلای خالص آن 1/8305955 گرم می باشد. قطر دایره‌ ربع سکه ها 16 میلیمتر و عیار این سکه ها 900 در 1000 است که در مقیاس 24 عیار، برابر با 21/6 محسوب می گردد.

سکه پنج بهار آزادی تنها در سال ۱۳۵۸ و به مناسبت اولین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ضرب گردید و تاکنون دیگر ضرب نشده‌است.

سکه دو و نیم بهار آزادی در سال‌های ۱۳۵۸ (به مناسبت اولین سالگرد پیروزی انقلاب )، ۱۳۷۸ (صدمین سالگرد زادروز امام خمینی ) و ۱۳۸۷ ضرب گردیده که مورد سوم از نظر تعداد کمیاب است.

معاملات سکه به دو شکل عمده و تک فروشی انجام می شود. غالبا معاملات عمده در بازار تهران و بالاخص در سبزه میدان و چهارراه استانبول، در قالب بسته های 100 عددی یا بسته هایی با تعداد کمتر صورت می پذیرد و قیمت معاملاتی سکه به نرخ مبادله نقدی سکه در این معاملات اشاره دارد، در مقابل منظور از معاملات خرد (تک فروشی)، شکل رایج و عمومی خرید سکه به تعداد محدود از سکه فروشی یا صرافی هاست و اغلب مصارف آن در قالب هدیه، عیدی، تشویق و .... است لذا مقصود از قیمت سکه تک فروشی، نرخ خرید و فروش سکه در این شیوه معاملاتی است.

از سال 1358 لغایت 1370 سکه تمام بهار آزادی توسط بانک مرکزی ضرب و عرضه می گردید. در سال 1370 و با هدف تکریم و گرامیداشت نام و یاد امام خمینی (ره)، با پیشنهاد بانک مرکزی و موافقت وزارت امور اقتصادی و دارایی و به استناد بند 2 قانون اصلاحیه ضرب مسکوکات طلا، هیئت وزیران اصلاحیه ای در این قانون به تصویب رساند و طی آن بانک مرکزی را موظف به تغییر طرح مندرج در روی سکه و درج تصویر امام بر روی یک طرف سکه‌ها نمود و بدین ترتیب سکه هایی که از سال 1370 لغایت حال حاضر ضرب گردیدند به جهت منقش بودن به نگاره امام خمینی "سکه امامی" و به جهت اینکه پس از دوره نخست ضرب سکه ها که "طرح قدیم" نام گرفتند به بازار عرضه می شدند با عنوان "طرح جدید" نام گرفتند.

وزن سکه امامی یا طرح جدید برابر با 8/13598 گرم و مقدار طلای خالص آن 7/322382 گرم می باشد. قطر دایره‌ سکه های بهار آزادی 22 میلیمتر و عیار این سکه ها 900 در 1000 است که در مقیاس 24 عیار، برابر با 21/6 محسوب می گردد.

تمامی سکه هایی که در سال های 87 ,88, 89 و بعد از آن ضرب شده با تاریخ ضرب سال 1386 می باشد. به گفته بانک مرکزی هدف از این کار جلوگیری از اختلاف قیمتی برای سکه هایی با سال ضرب جدید می باشد اما در واقع و در بازار معاملات سکه عموما طرح جدید و قدیم با اینکه از نظر اندازه یا خلوص و عیار طلای بکار رفته در آنها یکسان و برابرند اما دارای اندکی تفاوت قیمت بوده و غالبا سکه طرح قدیم با نرخ های پایین تری داد و ستد می شود.

سکه در بازار اغلب به قیمتی متفاوت از قیمت تئوریک معامله می‌شود که علت اصلی آن را می‌توان به پیش‌بینی معامله گران از قیمت آتی طلا در بازارهای جهانی و نرخ دلار در بازار داخلی مرتبط دانست. چنانچه سرمایه‌گذاران این بازار قیمت جهانی طلا را صعودی پیش‌بینی کنند در این حالت سکه کمی بالاتر از قیمت تئوریک دادوستد خواهد شد؛ بنابراین قیمت سکه در عمل علاوه بر ارزش تئوریک خود به برآیند انتظارات سرمایه‌گذاران و بازیگران اصلی از آینده این بازار نیز وابسته است.

در بازار سکه اغلب افراد به‌اشتباه تفاوت قیمت بازار و قیمت تئوریک را به‌عنوان حباب قیمت سکه معرفی می‌کنند که این تلقی چندان صحیح نمی‌باشد. این درحالی‌که است که حباب در دانش مالی به تفاوت ارزش ذاتی یک سهم با قیمت جاری آن اطلاق می‌شود. در خصوص سکه نیز این برداشت صحیح‌تر است. محاسبه حباب سکه با روش زیر مقدور می باشد:

ارزش ذاتی سکه - قیمت بازار سکه = حباب قیمتی سکه

عموما قیمت سکه در بازار متفاوت از قیمت تئوریک یا قیمتی است که با استفاده از فرمول بدست می آید. به فاصله بین این دو نرخ، "حباب سکه" اطلاق می گردد که پارامتر اثرگذار و مهمی در تصمیمات و معاملات فعالان این بازار تلقی می شود. بر اساس تعریف مورد اشاره، فرمول محاسبه حباب سکه عبارت خواهد بود از :

قیمت معامله سکه در بازار - قیمت تئوریک سکه = حباب سکه

با توجه به فرمول فوق الذکر، برای محاسبه میزان حباب سکه به دو پارامتر نیاز داریم یکی قیمت در حال معامله سکه در بازار که از طریق مراجعه به واحدهای سکه فروشی یا منابع اطلاع رسانی نرخ ها قابل دستیابی است و دیگری قیمت تئوریک سکه که باید بر طبق فرمول معینی محاسبه شود. قیمت تئوریک سکه به عواملی چون قیمت جهانی طلا، قیمت دلار آزاد، هزینه ضرب سکه و سال ضرب آن توسط بانک مرکزی بستگی دارد. هزینه ضرب سکه همواره بین 5000 تومان تا 7000 تومان در نظر گرفته می‌شود. با توجه به عیار سکه بهار آزادی ( 21/6 یا 900 ) و وزن آن ( 8/13598 گرم ) قیمت تئوریک یک قطعه سکه تمام از طریق فرمول ذیل محاسبه می‌شود:

( ( ( ( ( قیمت اونس جهانی طلا × نرخ دلار آزاد ) × 0.9 ) / 31.1034 ) × وزن سکه ) + حق ضرب ) = قیمت سکه تمام

محاسبه و اجرای فرمول فوق نیازمند چندین مرحله عملیات محاسباتی ریاضی می باشد که فرآیندی زمان بر است ضمن اینکه این فرمول مستلزم اطلاع دقیق از قیمت دلار و نرخ لحظه ای اونس جهانی طلا می باشد و در مرحله پیش از آن هم نیازمند اطلاع دقیق از نرخ زنده معاملات سکه در بازار است که جمیع این موارد و محاسبات، این فرآیند را بسیار زمان بر و در عمل برای عموم کاربران غیر ممکن می سازد لذا برای بی نیاز شدن کاربران از اجرای تمام این مراحل و اطلاع لحظه‌ ای و دقیق آنها از میزان حباب سکه، ابزاری طراحی و ارایه کرده ایم که کل این فرآیند را برای شما به سهولت و به شکل خودکار به انجام می رساند و "حباب سنج سکه" نامیده می شود.

قیمت تئوریک سکه به عواملی چون قیمت جهانی طلا، قیمت دلار آزاد، هزینه ضرب سکه و سال ضرب آن توسط بانک مرکزی بستگی دارد. هزینه ضرب سکه همواره بین 5000 تومان تا 7000 تومان در نظر گرفته می‌شود. با توجه به عیار سکه بهار آزادی ( 21/6 یا 900 ) و وزن آن ( 8/13598 گرم ) قیمت تئوریک یک قطعه سکه بهار آزادی به شرح ذیل محاسبه می‌شود:

( ( ( ( ( قیمت اونس جهانی طلا × نرخ دلار آزاد ) × 0.9 ) / 31.1034 ) × وزن سکه ) + حق ضرب ) = قیمت سکه تمام

هدیه : از سکه طلا به‌عنوان هدیه در جشن‌ها و مهمانی‌ها، اعیاد ملی و مذهبی، مراسم ازدواج، تجلیل، تودیع، اعطای جوایز ورزشی، مسابقات و المپیادهای علمی و سایر مناسبت‌ها استفاده می‌شود. جشنواره‌ها مهم‌ترین رویدادهایی هستند که معمولاً در آن‌ها سکه اهدا می‌شود. به خاطر جایگاه ویژه طلا در جامعه ایرانی، سکه در قیاس با وجه نقد یا موارد دیگر، از مقبولیت بیشتری به‌عنوان هدیه برخوردار است.
عیدی کارمندان دولت : طبق مصوبه هیئت‌وزیران در سال 1387، کلیه دستگاه‌های دولتی می‌توانند به‌جای پرداخت پول نقد به کارکنان خود به آن‌ها سکه بهار آزادی عیدی دهند. این سکه‌ها با نرخ روز اعلام‌شده از سوی بانک مرکزی به وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی که تمایل دارند عیدی کارکنان خود را به‌صورت سکه اعطا کنند به فروش می‌رسد. پرداخت عیدی به‌جای پول نقد یکی از راهکارهای کنترل نقدینگی در پایان سال اعلام‌شده است. با این تصمیم بانک مرکزی سه هدف زیر را دنبال می‌کند: اول اینکه عیدی کارکنان پرداخت می‌شود، دوم با افزایش عرضه سکه توسط کارکنان، قیمت این کالا در آستانه عید کنترل می‌شود و سوم عده‌ای سکه‌های خود را نگهداشته و نقدینگی کمتری وارد جامعه می‌شود.
مهریه ازدواج : در اغلب اوقات مهریۀ دوشیزگان ایرانی بر مبنای سکه‌های طلا تعیین می‌شود؛ از سال تولد وی گرفته تا شمار ائمه یا سوره‌های قرآن کریم همگی به‌عنوان معیار تعیین مهریه دختران استفاده می‌شوند. طبق بررسی‌های صورت گرفته، میانگین مهریه زنان ایرانی عددی بین 260 تا 350 سکه طلا را نشان می‌دهد.
پس‌انداز : سکه طلا به‌عنوان کالایی سرمایه‌ای برای حفظ ارزش پول مورداستفاده قرار می‌گیرد. بخش مهمی از سرمایه و پس‌انداز مردم ایران در قالب سکه طلا است. با توجه به نقش بااهمیت سکه به‌عنوان کالایی سرمایه‌ای، بانک‌ها نیز بخشی از سرمایه‌ها و نقدینگی خود را به سکه به‌عنوان پشتوانۀ پولی و سرمایه مطمئن تبدیل می‌کنند.
سرمایه‌گذاری : سکه طلا به دلیل ارزش ذاتی آن، کالایی کم ریسک محسوب می‌شود. به‌علاوه در مقایسه با سایر دارایی‌ها (نظیر املاک و مستغلات) از خاصیت نقد شوندگی بسیار بالاتری برخوردار است و می‌توان آن را در هر زمان و موقعیتی به فروش رساند. در بازار سکه ایران، معامله‌گرانی هستند که با پیگیری نوسانات قیمت طلای جهانی و سکه طلا، به‌صورت عمده در بازار به دادوستد سکه می‌پردازند.

چنانچه اکثر فعالان بازار سکه در کشور قیمت جهانی طلا را به دلیل تبعات سیاسی و اقتصادی آن صعودی پیش‌بینی نمایند و از طرفی به دلیل کاهش قیمت نفت و به‌ تبع آن کاهش درآمدهای دلاری دولت، نرخ دلار را بیش از رقم فعلی برآورد نمایند بنابراین قیمت معاملاتی سکه با قیمت تئوریک آن قطعاً متفاوت خواهد بود. به این قیمت که ماحصل انتظارات سرمایه‌گذاران و فعالان از آینده یک بازار می‌باشد ارزش ذاتی می‌گویند. جهت برآورد ارزش ذاتی سکه می‌توان از رابطه زیر پیروی نمود:

( 12 / دوره سرمایه گذاری * نرخ سود مورد انتظار ) + 1 / قیمت تئوریک سکه ( با در نظر گرفتن پیش بینی نرخ دلار و اونس ) = ارزش ذاتی سکه

شایان‌ذکر است ازآنجاکه تعیین ارزش ذاتی سکه بر پایه چند عامل ذهنی و برآوردی ازجمله پیش‌بینی قیمت آتی اونس جهانی، پیش‌بینی نرخ آتی دلار و همچنین سود مورد انتظار صورت می‌گیرد بنابراین ممکن است ارزش ذاتی محاسبه‌شده توسط یک فرد با فرد دیگر متفاوت باشد. حتی ممکن است به تعداد سرمایه‌گذاران یک بازار، ارزش ذاتی وجود داشته باشد. همین ویژگی است که معاملات سهام و سکه را موجب می‌شود. اگر همه سرمایه‌گذاران در یک بازار به یک ارزش ذاتی واحد دست می‌یافتند در آن صورت قطعاً تصمیمات یکسانی اتخاذ نموده و معامله‌ای در بازار رقم نمی‌خورد.

از سال 1358 به پیشنهاد وزارت اقتصاد و دارایی وقت و به مناسبت و یادبود پیروزی انقلاب اسلامی 57، ضرب سکه در قطع های مختلف آغاز گردید و به تناوب تا امروز ادامه یافته است. از ابتدا یکی از قطع های سکه های ضرب شده، "سکه تمام" بود که از سال 1358 تا سال 1370 ضرب آن ادامه داشت و به عنوان "سکه تمام بهار آزادی" از آن یاد می شد. طراحی این سکه ها از سال 1370 و با تایید هیئت وزیران، به طور کامل تغییر پیدا کرد و سکه طرح جدید متولد گردید. به همین جهت به سکه هایی که در قطع تمام بین سال های 58 تا 70 و پیش از سکه طرح جدید، ضرب و عرضه گردید در حال حاضر "سکه بهار آزادی" یا "سکه طرح قدیم" اطلاق می گردد.

در سال 1370 و با هدف تکریم و گرامیداشت نام و یاد امام خمینی (ره)، با پیشنهاد بانک مرکزی و موافقت وزارت امور اقتصادی و دارایی و به استناد بند 2 قانون اصلاحیه ضرب مسکوکات طلا، هیئت وزیران اصلاحیه ای در این قانون به تصویب رساند و طی آن بانک مرکزی را موظف به تغییر طرح مندرج در روی سکه و درج تصویر امام بر روی یک طرف سکه‌ها نمود و بدین ترتیب سکه هایی که از سال 1370 لغایت حال حاضر ضرب گردیدند به جهت منقش بودن به نگاره امام خمینی "سکه امامی" و به جهت اینکه پس از دوره نخست ضرب سکه ها که "طرح قدیم" نام گرفتند به بازار عرضه می شدند با عنوان "طرح جدید" نام گرفتند.

این دو نوع سکه از نظر وزن و عیار هیچ تفاوتی ندارند و هر دو با عیار ۹۰۰ در هزار و وزن ۸٫۱۳۵۹۸ گرم ضرب شده اند و لذا باید از نرخ یکسانی برخوردار باشند اما در عمل این گونه نیست و در اغلب مواقع سکه امامی یا طرح جدید ارزش بالاتری نسبت به طرح قدیم دارد.

مورد دیگر آنکه تمامی سکه هایی که در سال های 87 ,88, 89 و بعد از آن ضرب شده با تاریخ ضرب سال 1386 می باشد. به گفته بانک مرکزی هدف از این کار جلوگیری از اختلاف قیمتی برای سکه هایی با سال ضرب جدید می باشد اما در واقع و در بازار معاملات سکه عموما طرح جدید و قدیم با اینکه از نظر اندازه یا خلوص و عیار طلای بکار رفته در آنها یکسان و برابرند اما دارای اندکی تفاوت قیمت بوده و غالبا سکه طرح قدیم با نرخ های پایین تری داد و ستد می شود.

نرخ سکه تمام که معیار مشخصی برای سنجش وضعیت بازار انواع سکه به حساب می‌آید، همواره به دو شکل طرح جدید (سکه امامی) و طرح قدیم (بهار آزادی) در بازار وجود داشته است. البته آن نرخی که به عنوان شاخص اصلی برای قیمت سکه در بازار تعیین کننده است و به نوعی بیان‌گر وضعیت کلی بازار سکه در جهت ثبات یا نوسان نرخ‌ها محسوب می‌شود سکه تمام طرح جدید (امامی) است و معمولا دیگر سکه‌ها مانند نیم، ربع و گرمی تحت تاثیر نرخ سکه تمام طرح جدید هستند.

اولین معاملات قرارداد آتی سکه تمام بهار آزادی (طرح امام خمینی (ره) ) در شرکت بورس کالای ایران در ساعت 10 صبح سه شنبه 5 آذر 1387 با انجام 2 قرارداد آغاز شد.

در معاملات آتی برای هر روز قیمت پایه تعیین می‌شود که قیمت تسویه روز قبل است. ولی در اولین روز راه‌اندازی این معاملات استثنائا قیمت پایه توسط کمیته اجرایی قراردادهای آتی و با توجه به قیمت نقدی و زمان تحویل تعیین شد.

یکی از بزرگترین مزایای قرارداد آتی سکه طلا این است که سرمایه‌گذاران با استفاده از معاملات قراردادآتی از قرار گرفتن دارایی‌هایشان در معرض نوسانات قیمت بازار جلوگیری می‌نمایند.

1- دریافت کد معاملاتی از طریق کارگزاری 2- معرفی مشتری به بانک توسط کارگزار جهت افتتاح حساب عملیاتی پس از اخذ کد معاملاتی مشتری 3- اعلام شماره حساب عملیاتی مشتری توسط بانک سامان به کارگزار 4- اعلام شماره حساب شخصی توسط مشتری به کارگزار در فرمهای مربوطه

مشتری با خرید قرارداد معاملات آتی سکه را به قیمت روز قرارداد و با پرداخت 10 درصد کل ارزش خریداری می‌كند و می‌تواند در تاریخ تعیین شده با مراجعه به صرافی های اعلام شده آنها را دریافت كند. مسلماً ارزش قراردادها برحسب زمان تحویل سکه‌ها متفاوت خواهد بود. چنانچه در طول دوره معاملاتی، قیمت سکه افزایش پیدا کرد آن شخص می‌تواند قرارداد خود را در بازار بفروشد و مابه التفاوت قیمت سکه را (نسبت به زمانی که خودش قرارداد را خریده بود و برحسب مقدار پولی که تا آن زمان پرداخت کرده است) از خریدار بعدی دریافت كند و اگر قیمت سکه پایین آمد زیان کرده و این ریسک بازار است، اگر فکر می کند قیمت باز هم پایین تر می­‌آید می‌تواند برای جلوگیری از ضرر بیشتر نیز قرارداد خود را بفروشد.

چنانچه در طول دوره معاملاتی، قیمت سکه افزایش پیدا کرد آن شخص می‌تواند قرارداد خود را در بازار بفروشد و مابه التفاوت قیمت سکه را (نسبت به زمانی که خودش قرارداد را خریده بود و برحسب مقدار پولی که تا آن زمان پرداخت کرده است) از خریدار بعدی دریافت کند و اگر قیمت سکه پایین آمد زیان کرده و این ریسک بازار است. اگر هم فکر می‌کند قیمت باز هم پایین‌تر می‌‌آید می‌تواند برای جلوگیری از ضرر بیشتر نیز قرارداد خود را بفروشد.

سکه طلا از مسکوکات قانونی جمهوری اسلامی ایران است که از سال 1358 به پیشنهاد وزارت اقتصاد و دارایی وقت و به مناسبت و یادبود پیروزی انقلاب اسلامی 57، ضرب آنها در قطع های مختلف آغاز گردید و به تناوب تا امروز ادامه یافته است. از ابتدا یکی از قطع های سکه های ضرب شده، "سکه تمام" بود که از سال 1358 تا سال 1370 ضرب آن ادامه داشت و به عنوان "سکه تمام بهار آزادی" از آن یاد می شد. طراحی این سکه ها از سال 1370 و با تایید هیئت وزیران، به طور کامل تغییر پیدا کرد و سکه طرح جدید متولد گردید. به همین جهت به سکه هایی که در قطع تمام بین سال های 58 تا 70 و پیش از سکه طرح جدید، ضرب و عرضه گردید در حال حاضر "سکه بهار آزادی" یا "سکه طرح قدیم" اطلاق می گردد.

وزن سکه بهار آزادی یا طرح قدیم برابر با 8/13598 گرم و مقدار طلای خالص آن 7/322382 گرم می باشد. قطر دایره‌ سکه های بهار آزادی 22 میلیمتر و عیار این سکه ها 900 در 1000 است که در مقیاس 24 عیار، برابر با 21/6 محسوب می گردد.

یک روی این سکه‌ها، با سه بار تکرار کلمه "علی" داخل یک شش ضلعی، منقش بنام حضرت علی بن ابیطالب (ع) بود و در ذیل آن عبارت «بانک ملی ایران» قید شده بود بر روی دیگر این سکه ها، تصویر بارگاه حضرت علی بن موسی الرضا (ع) به همراه عبارت «اوّلین بهار آزادی» و تاریخ ۱۳۵۸ درج شده بود. بین سال های 1358 لغایت ۱۳۷۰، انواع سکه‌های بهار آزادی با همین طرح تولید می‌شد اما کلمه «اوّلین» از آنها حذف گردیده بود.

"نیم سکه" یکی از مسکوکات طلای قانونی در جمهوری اسلامی ایران می باشد که بانک مرکزی ایران مسئولیت ضرب و عرضه آن را بر عهده دارد و از سال 1358 تا کنون به تناوب به این امر مبادرت ورزیده است. وزن نیم سکه برابر با 4/0665 گرم و مقدار طلای خالص آن 3/661191 گرم می باشد. قطر دایره‌ نیم سکه ها 19 میلیمتر و عیار این سکه ها 900 در 1000 است که در مقیاس 24 عیار، برابر با 21/6 محسوب می گردد.

سکه گرمی جدید ترین عضو خانواده سکه هاست که از سال 1389 عرضه آن آغاز گردیده است. وزن سکه گرمی برابر با 1/01 گرم و مقدار طلای خالص آن 0/909 گرم می باشد. قطر دایره‌ سکه های گرمی 13/3 میلیمتر و عیار این سکه ها 900 در 1000 است که در مقیاس 24 عیار، برابر با 21/6 محسوب می گردد.

معاملات سکه به دو شکل عمده و تک فروشی انجام می شود. غالبا معاملات عمده در بازار تهران و بالاخص در سبزه میدان و چهارراه استانبول، در قالب بسته های 100 عددی و در سال های اخیر بسته های 20 عددی و ... صورت می پذیرد قیمت معاملاتی سکه به نرخ مبادله نقدی سکه در این معاملات اشاره دارد.

سکه طلا از مسکوکات قانونی جمهوری اسلامی ایران است که از سال 1358 به پیشنهاد وزارت اقتصاد و دارایی وقت و به مناسبت و یادبود پیروزی انقلاب اسلامی 57، ضرب آنها در قطع های مختلف آغاز گردید و به تناوب تا امروز ادامه یافته است. از ابتدا یکی از قطع های سکه های ضرب شده، "سکه تمام" بود که از سال 1358 تا سال 1370 ضرب آن ادامه داشت و به عنوان "سکه تمام بهار آزادی" از آن یاد می شد. طراحی این سکه ها از سال 1370 و با تایید هیئت وزیران، به طور کامل تغییر پیدا کرد و سکه طرح جدید متولد گردید. به همین جهت به سکه هایی که در قطع تمام بین سال های 58 تا 70 و پیش از سکه طرح جدید، ضرب و عرضه گردید در حال حاضر "سکه بهار آزادی" یا "سکه طرح قدیم" اطلاق می گردد.

وزن سکه بهار آزادی یا طرح قدیم برابر با 8/13598 گرم و مقدار طلای خالص آن 7/322382 گرم می باشد. قطر دایره‌ سکه های بهار آزادی 22 میلیمتر و عیار این سکه ها 900 در 1000 است که در مقیاس 24 عیار، برابر با 21/6 محسوب می گردد.

یک روی این سکه‌ها، با سه بار تکرار کلمه "علی" داخل یک شش ضلعی، منقش بنام حضرت علی بن ابیطالب (ع) بود و در ذیل آن عبارت «بانک ملی ایران» قید شده بود بر روی دیگر این سکه ها، تصویر بارگاه حضرت علی بن موسی الرضا (ع) به همراه عبارت «اوّلین بهار آزادی» و تاریخ ۱۳۵۸ درج شده بود. بین سال های 1358 لغایت ۱۳۷۰، انواع سکه‌های بهار آزادی با همین طرح تولید می‌شد اما کلمه «اوّلین» از آنها حذف گردیده بود.

سکه پارسیان یکی از انواع جدید سکه در بازار سکه ایران می باشد که در سالیان اخیر به بازار عرضه گردید. علت این امر از یک سو افزایش شدید قیمت انواع سکه و از سوی دیگر کاهش قدرت خرید مردم بود که منجر به کاهش قابل توجه تقاضای خرید سکه شده بود و به جهت رفع این مسئله، سکه هایی با اوزان به مراتب پایین تر و متناسب با توان اقتصادی عموم افراد با نام سکه پارسیان به بازار عرضه گردید.

عیار طلای معامله شده در بازارهای جهانی یا اونس 24 و عیار سکه بهار آزادی 21.6 است و با تقسیم عدد 21.6 بر 24 عدد 0،900 به دست می‌آید و پس از ضرب عدد حاصل در وزن انواع سکه یعنی تمام بهار آزادی، نیم و یا ربع بهار آزادی قیمت واقعی آنها به دست می‌آید. به عبارت روشن تر فرمول قیمت سکه عبارتست از:

( ( ( ( ( قیمت اونس جهانی طلا × نرخ دلار آزاد ) × 0.9 ) /31.1034 ) × وزن سکه ) + حق ضرب ) - قیمت زنده سکه در بازار = حباب سکه

معمولاً بانک مرکزی در محاسبه قیمت سکه عددی را نیز تحت عنوان حق ضرب لحاظ می‌کند که برخی معتقدند حدود 5 هزار تومان است و این رقم را نیز باید به قیمت بدست آمده اضافه کرد. با محاسبه قیمت سکه به روش فوق میتوانید عدد حاصله را از قیمت فروش در بازار کسر کرد و عدد بدست آمده حباب سکه می باشد.

سکه در بورس، عنوان بخشی از شبکه اطلاع رسانی طلا و ارز است که اختصاص به ارایه داده ها و اطلاعات آن دسته از نمادهای بازار بورس دارند که به سکه یا سرمایه‌گذاری در آن مرتبط می باشند. به عنوان نمونه در سال های اخیر، در زیر گروه سایر واسطه های مالی از بخش سرمایه گذاری های بورس کالا، مواردی نظیر سکه تمام بهار یک روزه ملت، سامان، صادرات، آینده و .... ارایه گردیده است که اطلاعات لحظه ای و بروز این موارد در بخش سکه در بورس ارایه می شود.

5 نوع که مشخصات آنها عبارت است از :

وزن سکه بهار آزادی یا طرح قدیم برابر با 8/13598 گرم و مقدار طلای خالص آن 7/322382 گرم می باشد. قطر دایره‌ سکه های بهار آزادی 22 میلیمتر و عیار این سکه ها 900 در 1000 است که در مقیاس 24 عیار، برابر با 21/6 محسوب می گردد.
وزن سکه امامی یا طرح جدید برابر با 8/13598 گرم و مقدار طلای خالص آن 7/322382 گرم می باشد. قطر دایره‌ سکه های بهار آزادی 22 میلیمتر و عیار این سکه ها 900 در 1000 است که در مقیاس 24 عیار، برابر با 21/6 محسوب می گردد.
وزن نیم سکه برابر با 4/0665 گرم و مقدار طلای خالص آن 3/661191 گرم می باشد. قطر دایره‌ نیم سکه ها 19 میلیمتر و عیار این سکه ها 900 در 1000 است که در مقیاس 24 عیار، برابر با 21/6 محسوب می گردد.
وزنربع سکه برابر با 2/03325 گرم و مقدار طلای خالص آن 1/8305955 گرم می باشد. قطر دایره‌ ربع سکه ها 16 میلیمتر و عیار این سکه ها 900 در 1000 است که در مقیاس 24 عیار، برابر با 21/6 محسوب می گردد.
وزن سکه گرمی برابر با 1/01 گرم و مقدار طلای خالص آن 0/909 گرم می باشد. قطر دایره‌ سکه های گرمی 13/3 میلیمتر و عیار این سکه ها 900 در 1000 است که در مقیاس 24 عیار، برابر با 21/6 محسوب می گردد.

بازار های سکه در کشور به سه دسته تقسیم می شوند که عبارتند از :

بانک کارگشایی
بازارهای خارج از بورس (بازار رایج خرید و فروش سکه)
معاملات آتی سکه در بورس کالای ایران
بازار های سکه خارج از بورس چگونه فعالیت می کنند؟
در بازار آزاد یا همان بازاری که به عنوان رایج بازار خرید و فروش سکه می شناسیم معاملات سکه به دو شکل عمده و تک فروشی انجام می شود.

غالبا معاملات عمده در بازار تهران و بالاخص در سبزه میدان و چهارراه استانبول، در قالب بسته های 100 عددی یا بسته هایی با تعداد کمتر صورت می پذیرد، البته در این مراکز امکان خرید سکه به شکل تکی یا در تعداد محدود هم وجود دارد.

معاملات خرد یا تک فروشی هم شکل رایج و عمومی خرید سکه به تعداد محدود از سکه فروشی یا صرافی هاست که اغلب مصارف آن در قالب هدیه، عیدی، تشویق و .... است. واحدهای صنفی سکه فروشی و صرافی های مجاز بانک مرکزی، بازیگران رسمی و مرسوم در این شکل از مبادلات محسوب می شوند.

فعالیت و سرمایه گذاری در بازارهای مالی اقدامی بسیار تخصصی و با درجه ریسک بسیار بالا می باشد علاوه بر این، فعالیت در چنین بازارهایی نیازمند تحصیلات آکادمیک و تخصصی گسترده و همچنین تجربه فراوان است لذا موکدا اعلام می شود که برای فعالیت در این بازارها باید ابتدا تخصص و تجربه لازم را در این زمینه کسب کنید و بعد برای دوره ای 3 لغایت 6 ماهه، در مدل دمو یا صوری این بازارها فعالیت کرده و توانایی های خود را بسنجید و اگر همه این مراحل را با موفقیت پشت سر گذاشتید بصورت پلکانی و با مقادیر جزیی شروع به سرمایه گذاری یا معامله نمایید تا به تدریج به یک سرمایه گذار یا معامله گر موفق بدل شوید.

قرارداد آتی قراردادی است که فروشنده براساس آن متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الان تعیین می‌کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند. یکی از کالاهایی که ساز و کار معامله آن در این قالب در بورس کالای ایران فراهم شده، سکه می باشد و منظور از سکه آتی، قراردادهای مبادله سکه در قالب قراردادهای آتی در بورس کالاست.

بورس کالای ایران از سال 1387 قرارداد آتی سکه طلا را به فعالان و سرمایه‌گذاران این حوزه معرفی نمود.در بورس کالای ایران، هر قرارداد 10 سکه را شامل می‌شود و در تمام ماه‌های زوج سال، این قراردادها تعریف می‌شوند.
بورس کالا، نحوه انجام قرارداد آتی برای هر کالا شامل زمان تحویل، مقدار کالا، میزان سپرده قرارداد آتی و سایر مشخصات مربوط را به‌صورت استانداردشده تعیین و اعلام می‌کند. برای انجام معامله هر قرارداد آتی سکه، خریدار و فروشنده در ابتدا مبلغی را به‌عنوان «وجه تضمین اولیه» به‌حساب خود نزد اتاق پایاپای واریز می‌کنند. این مبلغ جهت تضمین ایفای تعهدات مشتریان برای هر موقعیت اخذ می‌شود و میزان این سپرده در مشخصات هر قرارداد آتی تعیین می‌شود. در حال حاضر، وجه تضمین اولیه در قراردادهای آتی سکه تقریباً برابر با مبلغ یک سکه نقدی و به مبلغ 11000000 ريال است. در حقیقت وجه تضمین اولیه حداقل سرمایه لازم برای انجام معاملات آتی سکه است و این مبلغ ممکن است تغییر نماید که این تغییرات از طریق اعلامیه‌های سایت بورس کالا به اطلاع عموم خواهد رسید.
سرمایه‌گذاران سپس با توجه به تحلیل خود از آینده بازار سکه، به ارسال درخواست خرید یا فروش خود می‌نمایند. این سفارش‌ها در کارگزاری‌های دارای مجوز فعالیت در بازار آتی از طریق تماس تلفنی و همچنین سامانه آنلاین تریدینگ انجام می‌پذیرد. خریدار و فروشنده با توجه به زمان تحویل کالا بر روی قیمت رقابت می‌نمایند و پس از توافق، معامله صورت پذیرفته و سفارش‌ها به موقعیت تبدیل می‌شود. اتاق پایاپای نیز مبلغ وجه تضمین اولیه دو طرف را مسدود و کارمزد کارگزاران و عوارض بورس از حساب دو طرف معامله کسر می‌شود.
سود یا زیان قرارداد در هرروز بر اساس قیمت تسویه قرارداد آتی در تالار بورس محاسبه و پس از پایان ساعت معاملاتی بدین شرح به‌حساب هر فرد منظور می‌شود که اگر قیمت‌ها در آن روز نسبت به‌روز قبل کاهش‌یافته باشد مبلغ سود از حساب سپرده خریدار کسر و به‌حساب سپرده فروشنده واریز می‌شود؛ اما اگر در آن روز قیمت‌ها افزایشی بوده آن مبلغ از حساب سپرده فروشنده کسر و به‌حساب سپرده خریدار واریز خواهد شد. این فرآیند تا زمانی ادامه می‌یابد که خریدار یا فروشنده موقعیت خود را باز نگه‌داشته باشند. منظور از «موقعیت باز» موقعیتی است که همچنان فعال بوده و از طرف صاحب آن بسته نشده باشد. بستن یک موقعیت از طریق اتخاذ موقعیت معکوس ممکن خواهد بود. بدین معنا که شخصی که موقعیت خرید دارد با اتخاذ موقعیت فروش در همان قرارداد می‌تواند موقعیت باز خود را ببندد و بالعکس.
از طرفی اگر مبلغ وجه تضمین اولیه شخص (چه خریدار و چه فروشنده) به دلیل زیان‌های وارده، از حداقل وجه تضمین کمتر شود از طرف کارگزاری برای مشتری مربوطه اعلامیه افزایش موجودی ارسال می‌گردد. مشتری تا یک ساعت پس از شروع معامله روز بعد فرصت دارد نسبت به افزایش موجودی خود اقدام نماید. درصورتی‌که پس از انعقاد قرارداد بین خریدار و فروشنده هرکدام از طرفین قرارداد تمایلی به ماندن در قرارداد نداشته باشند می‌توانند قرارداد خود را در تابلو بورس عرضه نماید. در این حالت مجدداً رقابت بر روی تابلو بورس بر اساس قیمت پیشنهادی صورت گرفته و پس از انجام قرارداد، کلیه مسئولیت‌ها به خریدار یا فروشنده جدید منتقل می‌گردد.

مثال کاربردی از معاملات آتی سکه
فرض کنید ما قصد سرمایه‌گذاری در بازار سکه راداریم. پس از بررسی این بازار قرارداد تیرماه 94 را جهت ورود مناسب تشخیص می‌دهیم. با توجه به اینکه در روز ورود ما به بازار آتی، قیمت هر سکه تمام بهار آزادی در بازار 10200000 ريال است و پس از مطالعه آخرین اعلامیه‌های بورس کالا درمی‌یابیم که وجه تضمین اولیه در بازار آتی سکه 10 درصد قیمت روز قرارداد در بازار (به عبارتی قیمت روز یک سکه تمام) و حداقل وجه تضمین نیز 70 درصد وجه تضمین اولیه می‌باشد، ما با تأمین مبلغ وجه تضمین اولیه لازم به مبلغ 20400000 ريال اقدام به خرید 2 قرارداد می‌کنیم

متأسفانه از روز بعد از خرید ما، سکه برای چند روز سیر نزولی به خود می‌بیند و موجودی وجه تضمین اولیه ما تحلیل رفته به‌طوری‌که در روز سوم از حداقل وجه تضمین نیز پایین‌تر می‌رود.
کارگزار اخطاریه تأمین وجه تضمین اولیه را اعلام و ما می‌بایست مبلغ موجودی خود را ترمیم نماییم؛ بنابراین بلافاصله مبلغ 1680000 ريال واریز می‌کنیم. این عدد حداقل مبلغی است که موجودی وجه تضمین را به حداقل لازم یعنی 14280000 ريال می‌رساند.
خوشبختانه از آن تاریخ به بعد قیمت سکه روند افزایشی در پیش می‌گیرد و ما در روز ششم با اتخاذ موقعیت معکوس یعنی فروش، تصمیم به خروج از این بازار می‌گیریم.
این معامله درنهایت به 2100000 ريال منتج می‌شود.

در بازارهای آتی الزامی نیست که کالا یا دارایی به طور فیزیکی رد و بدل شود و برخلاف بازارهای نقدی، انتقال مالکیت فوری دارایی مطرح نمی‌شود. بنابراین در این بازارها بدون در نظر گرفتن این که فرد مالک دارایی باشد یا نباشد، قراردادها قابل خرید و فروش هستند. همچنین برخلاف بازارهای نقد که پشتوانه آن تحویل دارایی است، بازارهای معاملات آتی مبتنی بر تسویه نقدی است و یکی از اهداف آن، خرید و فروش دارایی در آینده است. ضمن این که ریسک‌های موجود در بازرا نقدی در بازار آتی دیگر مطرح نیستند.

تسویه معاملات در اتاق پایاپای انجام و تضمین می‌شود. اتاق پایاپای خود را در برابر طرفین معامله مسئول می‌داند و در برابر خریدار نقش فروشنده و بالعکس در مقابل فروشنده به عنوان خریدار عمل می نماید و بدین معنی است که مسئولیت ریسک طرف مقابل معاملات به اتاق پایاپای برمی‌گردد.

در بخش معاملات بر خط اوراق مشتقه در وب‌سایت بورس کالا با جداولی روبرو می‌شویم. این جداول هرکدام به قرارداد آتی سکه مربوط است. همان‌گونه که پیش‌تر بیان شد قرارداد آتی سکه در بورس کالای ایران در ماه‌های زوج سال در دسترس می‌باشد.

توضیحات:
GCTR95 کد قرارداد مربوطه است. GC مخفف Gold Contract به معنی قرارداد آتی طلا و TR بیانگر ماه شروع قرارداد که در اینجا تیرماه است می‌باشد. عبارت «شنبه 26 تیرماه 1395» که در زیر GCTR95 درج‌شده نیز تاریخ آخرین روز معامله این قرارداد را نشان می‌دهد.
اندازه هر قرارداد 10 سکه تمام بهار آزادی است؛ بنابراین در شکل فوق اعداد 8 و 10190000 در سطر سوم ستون تقاضا، درخواست خرید 8 قرارداد (80 سکه) به قیمت هر سکه 10190000 ريال را بیان می‌کند. این موضوع در خصوص ستون عرضه نیز صادق است.
قیمت تسویه روزانه قیمتی است که از میانگین حجمی قیمت معاملات آن روزبه دست آمده و حداکثر یک ساعت پس از پایان معاملات توسط بورس کالا اعلام می‌شود. این قیمت مبنای محاسبه سود و زیان روزانه دو طرف قرارداد می‌باشد.
منظور از «ارزش» ارزش کل معاملات در آن روز است که بر مبنای «هزار ريال» اعلام می‌شود. «موقعیت‌های باز» هم به‌کل موقعیت‌هایی گفته می‌شود که تا این تاریخ تسویه نشده و باقی‌مانده است. عدد 836 در شکل فوق تعداد موقعیت‌های باز قرارداد تیرماه 95 را در روز پنج‌شنبه 20 خرداد 95 نشان می‌دهد که نسبت به‌روز قبل 15 عدد کاهش‌یافته است.

بانک کارگشایی چگونه و با چه هدفی راه اندازی شد؟

این بانک که از واحدهای تابعه بانک ملی ایران است از سال 1381 باهدف کنترل و تنظیم بازار سکه آغاز به فعالیت نموده بود. یک ساعت قبل از آغاز مزایده روزانه در هرروز، بانک مرکزی بر اساس قیمت اونس جهانی، قیمت هر سکه را محاسبه و در اختیار بانک کارگشایی قرار می‌داد. بانک کارگشایی نیز سکه‌ها را دربسته‌های 100، 200 و 500 تایی به‌صورت مزایده عرضه کرده و بدین ترتیب وظیفه محوله خود که تنظیم بازار است را به انجام می‌رساند. در سال های اخیر به دلیل تغییرات حاصل شده در ترکیب بازار و نوع معاملات و .... فعالیت چندانی از سوی این بانک رویت نگردیده است.